Gevolgen blauwtong merkbaar in kalverstal

Kalverdierenarts Hans Mensinga van Dierenkliniek Den Ham herkent de symptomen. Vooral de blauw/witte waas op de ogen – die ook bij geïnfecteerde schapen wordt waargenomen - is kenmerkend voor blauwtong type 3 (BTV-3). Na enkele weken trekt de waas weg. In sommige gevallen leidt het tot een ernstige ontsteking, die behandeld moet worden. “Over het algemeen lijken kalveren er niet veel last van te hebben, maar het is wel een signaal dat blauwtong een rol speelt”, zegt hij. Mensinga ziet bovendien meer kreupelheid. Ook daarvan is volgens hem moeilijk te zeggen of blauwtong de oorzaak is. Bij melkkoeien en schapen was kreupelheid deze zomer één van de meest genoemde klachten door veehouders.
Maarten Verstraeten van DAP Thewi vermoedt dat blauwtong zeker een rol speelt in de kalverhouderij: “Maar we doen er niet specifiek onderzoek naar.” Uit bloedonderzoeken, komen volgens hem meerdere ziekmakende virussen boven water, waaronder blauwtong. “We moeten oppassen om niet alles onder blauwtong te schuiven. Dan mis je waarschijnlijk andere oorzaken.” Omdat veel melkkoeien deze zomer ziek zijn geweest, kan ook de matige biestproductie een rol spelen bij de lage weerstand van kalveren. Zowel Verstraeten als Mensinga zetten vooral in op symptoombestrijding. Mensinga: “Het is een virus en dus niet direct te behandelen. De secundaire symptomen bij kalveren kunnen we wel aanpakken.”

Meer vroeggeboortes
Dierenartsen die bij melkveehouders komen, zien vanaf de zomer meer vroeggeboortes, aan de nageboorte blijven staan en kleinere, slappe kalveren. Bij te vroeg geboren kalveren is er al snel sprake van onderontwikkelde longen en een lage weerstand. Dit kan leiden tot meer longproblemen later in hun leven. Volgens Monique Driesse dierenarts bij Boehringer Ingelheim kunnen vleeskalveren op twee manieren besmet zijn geraakt: verticaal via de moeder - die tijdens de dracht besmet wordt en het virus overbrengt op het ongeboren kalf - of horizontaal via een knut die een kalf op het melkveebedrijf of de kalverhouderij heeft geïnfecteerd. Samen met het feit dat het virus tot vijf maanden in het bloed van runderen actief blijft, lijkt het haast zeker dat Nederland volgend jaar weer te maken krijgt met BTV-3.
Het beteugelen van de ziekte kan volgens Driesse op twee manieren: bescherming opbouwen door infectie met het veldvirus of bescherming opbouwen via vaccinatie. Een besmetting met het veldvirus zou - met de huidige kennis - voor een levenslange bescherming moeten zorgen. In het gebied waar de uitbraken in 2023 hebben plaatsgevonden ziet Driesse een duidelijke hogere bescherming tegen BTV-3, maar lang niet alle dieren hebben antistoffen. “Het virus wordt door knutten overgedragen. Het is een kwestie van raak of niet raak. Zeker niet alle dieren hebben een besmetting doorgemaakt met het veldvirus.” Juist deze dieren lopen volgens haar komend jaar de kans besmet te raken.

Opbouwen groepsimmuniteit
Om de Nederlandse melkkoeien, kalveren en schapen echt te beschermen, is koppelimmuniteit nodig, stelt Driesse. Wanneer meer dan 80 procent van alle dieren antistoffen heeft, ontstaat groepsimmuniteit. Dit betekent dat het virus zich minder makkelijk kan vermeerderen en verspreiden. Knutten zijn actief ongeveer vanaf mei tot half november. Dieren die nog geen veldinfectie hebben doorgemaakt, zouden daarom in het voorjaar gevaccineerd moeten worden om op tijd bescherming op te bouwen voordat de knutten in mei actief worden. In België heeft de overheid besloten in 2025 over te gaan tot een verplichte vaccinatie.